Adet periyodu ağrısı menstural döngünün olağan bir kesimidir. Bayanların yarısından fazlası adet sırasında bazen hafif, bazen de şiddetli ağrılar yaşamaktadır. Bu ağrılar dönemsel olarak bayanları toplumsal hayatlarında zorlayabilir. Bu periyotta bayanlar en çokdepresyon, yorgunluk hissi, çok ahenge etrafa ilginin azalması, sonluluk, gerginlik, asabileşme, hüzün hali, öfke ve dikkat azlığı üzere his durumları ile baş etmeye çalışıyorlar.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Bayan Hastalıkları ve Doğum kısmından, Dr. Öğr. Üyesi Şefik Gökçe ‘Şiddetli regl ağrıları’ hakkında bilgiler verdi.
Premenstruel Sendrom (PMS) bayanlarda adet öncesi periyotta adetten yaklaşık 1 hafta evvel başlayan ruhsal ya da fizikî bir kadro badirelere ve gerginliklere verilen isimdir. PMS, bayanlarda adet döngüsünün yumurtlama işlevinden sonra başlayan, geç luteal faz denilen devirde göğüslerde şişkinlik, baş ağrısı, halsizlik ve kilo alımı üzere fizikî ve depresif his durumudur. Gerginlik üzere ruhsal belirtilerle ortaya çıkan tablo, mensturasyonun başlamasıyla ortadan kalkar
Her yıl yaklaşık 12 kere adet gören bir bayan için, yılda yaklaşık 3-4 ay düşünceli bir devri söz eder ki bu büyük bir sayıdır ve kişinin hayat kalitesini düşürmektedir. Genellikle 25-35 yaş ortasında başlayan PMS belirtileri kadınların yaklaşık 85’inde görülür. Lakin bunların yalnızca 5’inda günlük hayat önemli manada etkilenir.
PMS’nin nedenleri;
PMS’nin nedeni tam olarak belirli değildir. Mineral yetersizliği (magnezyum , çinko), Vitamin yetersizliği (A,B vitaminleri), Hormonal dengesizlik (Progesteron yetmezliği ve öbür birtakım hormanal bozukluklar), Kan şekerinin düşük olması, Bedende çok sıvı tutulması, Beyindeki birtakım kimyasal ileticiler, Bastırılmış cinsel dilek, ruhsal nedenler olarak sıralansa da en şimdiki analiz; merkezi hudut sisteminde oluşan hassaslık varsayımıdır. Bu varsayıma nazaran PMS, hormonal bir dengesizlikten çok hormonlardaki “normal” değişikliklere karşı çok hassaslığın oluşmasıdır. Hormonal işleyişte adet sistemine bağlı olarak döngüsel bir halde ortaya çıkan olağan değişikliklere karşı hassas olan bayanlarda, bu değişiklikler merkezi hudut sisteminde ve etrafındaki başka maksat dokularda PMS ile bağlı biyokimyasal olayları tetiklemektedir. Merkezi hudut sisteminde adet öncesi gerginlik belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açan süreçlerde en değerli rolü serotonin hormonu üstenmektedir. His durum durumlarında çok kıymetli bir rol oynadığı düşünülen bir beyin kimyasalı olan serotoninin dalgalanmaları, PMS semptomlarını tetikleyebilir. Adet öncesi gerginlik sendromu (PMS) olan bayanlarda yapılan çalışmalar, olağan bayanlara kıyasla serotonerjik sistemde birçok farklılıklar olduğunu göstermiştir.
PMS’nin belirtileri;
PMS bazen tüm beden sistemlerini ağır halde etkileyebilir ve bu durumda her organa ilişkin belirtiler meydana gelebilir, kadıların toplumsal ve iş hayatını olumsuz etkilediğinde bireyde depresyona dahi sebebiyet verebilir. PMS’nin ruhsal belirtileri depresyon, yorgunluk hissi, çok ahenge etrafa ilginin azalması, his durumu dalgalanmaları, sonluluk, gerginlik, asabileşme, hüzün hali, öfke, dikkat azlığı biçiminde olabilir. Öteki belirtiler ise;
- Memelerin olgunlaşması, büyümesi ve ileri derecede hassaslaşması biçiminde göğüs belirtileri olabilir.
- Vücutta ödemlere (su tutulumuna) ve değişik bölgelerde şişliklere yol açar. Bu periyotta beden tartısında 2-3 kiloya kadar yük artışı olabilir.
- Baş ağrısı, bulantı-kusma, kabızlık, ishal, iştah artışı, çok susama alkole tahammülsüzlük, cinsel istek artışı, akne (sivilce) ortaya çıkması öbür sık gözlenen belirtilerdir.
PMS tanısı;
PMS’yi teşhis etmek için fizikî bulgular yahut laboratuvar testleri yoktur. Belirtiler öngörülebilir adet öncesi sisteminin bir kesimiyse, hekim tarafından makul bir semptom PMS’ye bağlanabilir. Adet öncesi periyotta birtakım şikayetlerle başvuran her bayana PMS tanısı koymak, bayanın gereksiz yere birtakım tedavilere ve bunların yan tesirlerine maruz kalması manasına geleceğinden fakat kimi kriterleri taşıyanların PMS tanısı konur. PMS’li bayanların çoklukla kendi kendilerine teşhis koyarak doktora başvururlar. Lakin bu bayanların birçoklarında ya abartılmış premenstruel belirtiler kelam hususudur ya da öteki bir hastalık vardır. Teşhisin düzgün koyulup tedavinin yanlışsız bir biçimde verilmesi için tam bir jinekolojik sorgulama ve muayene yapılmalı, kimi destekleyici laboratuvar tetkikleriyle tanıya gidilmelidir. Kronik yorgunluk sendromu, tiroid bozuklukları ve depresyon ve anksiyete üzere his durum bozuklukları dahil birtakım durumların PMS’yi taklit edebildiği unutulmamalıdır. Bu ayrımı yapmak ve net bir teşhis sağlamaya yardımcı olmak için tiroid işlev testi yahut ruh hali tarama testleri üzere testler istenebilir.
Premenstrüel sendrom tanısı için aşağıdaki kriterlerden en az birinin son 3 ay boyunca adet öncesi periyotta görülmesi ile PMS tanısı konur. PMS belirtilerinin adetten 5 gün evvel başlaması ve adetin 4. Gününden itibaren de bu şikayetlerin geçmesi gerekir.
- Depresyon
- Öfke patlamaları
- Gerginlik
- Anksiyete
- Sinirlilik
- Sosyal çekilme
- Başağrısı
- Memelerde hassasiyet
- Karında şişlik
PMS tedavisi;
Henüz PMS’a tam olarak tesirli ilaç bulunamamaktır. Belirtileri hafif ya da orta şiddetle olan hastalar için ilaç tedavisi dışında alınabilecek tedbirlerden yeterli yarar görülebilir.
En değerlisi ruhsal dayanaktır. Bunun kimi bayanlarda olabileceği, belirtilerin giderek kötüleşmeyeceğini bilakis yaşı ilerledikçe azalacağı olayın hormonlara karşı dokuların bir çeşit hassas karşılığı olduğu, birçok bayanda bu belirtilerin olduğunu ve tedavisi olan hastalık olduğunu bilmesi gerekir.
Doğum denetim hapları: Bu ilaçlar bilhassa beraberinde regl düzensizliği ve dismenore (adet sancısı) olan PMS hastalarında yarar gösterir. Lakin birtakım bayanlarda doğum denetim hapı kullanımı PMS’nin ruhsal belirtileri şiddetlendirebilmektedir.
Ağrı kesici – iltihap giderici ilaçlar: Belirtiler başlar başlamaz sistemli alındığında ve adetin ikinci-üçüncü gününe kadar kullanıldığındabu ilaçlar bilhassa PMS ile bir arada adet sancısı üzere ek belirtileri olan bayanlarda yararlı olabilmektedir.
GnRH analogları: Bu hormon ilaçları yumurtalıkları büsbütün susturarak östrojen progestron salgısı sıfırlayan ilaçlardır. Dikkatli bir kıymetlendirme sonrası kesinlikle hekim denetiminde kullanılmaları gerekir. Uzun müddet kullanıldıklarında kemik erimesi üzere önemli sonuçlar doğurabileceklerinden tedavi mühleti uzayacaksa beraberinde östrojen desteği yapılır.
Histerektomi (Rahimin alınması): PMS’de tüm yollar başarısız kalındığında yumurtalıklarla birlikte rahim ameliyatla çıkarılır. Lakin günümüzdeki tesirli ilaçların sayesinde giderek az uygulanan bir tedavi biçimi haline gelmiştir.
Ödem (şişmeleri olanlar) için tedavi: Nikotin ADH (vücutta su tutan hormon) salgısını uyardığı için sigara azaltılmalı, en uygunu bırakılmalıdır. Sol tarafta yatılarak uyunması genel beden ödemi olanlarda yararlıdır. Ödem tedavisinde birtakım idrar söktürücüler yarar verebilirler.
Gıdalar: Kafein (kahve, çay, çikolata, kola ve kimi ağrı kesicilerde bulunur) PMS bağlı baş ağrılarının ve göğüs ağrılarının kötüleşmesine neden olabilir. PMS’li bayanlar siklusun ikinci yarısında (yumurtlama sonrasında) alkole karşı çok hassaslık geliştiğinden bu günlerde alkol alınması PMS belirtilerin artmasına neden olabilir. Şişmeleri (ödem) olanlar için sigara azaltılmalı yahut bırakılmalıdır. Zira nikotin bedende su fiyat hormonal salgısını uyarır. Sol tarafına yatılarak uyuması genel beden ödemi olanlar da yararlıdır. Gerekirse tuz kısıtlanmalıdır. Yeniden diyette kırmızı et azaltılmalı balık, zerzevat ve meyve tercih edilmelidir.
Egzersiz: Nizamlı idman PMS’nin belirtilerini azaltır. Muhtemelen bu durum beyin endorfin düzeyini artırıcı özelliğine bağlıdır. (Endorfin bedenden salgılanan “morfin” dir ve rahatlatıcı gevşetici özellikleri vardır.) Ayrıyeten; bedenin oksijenlenmesini artırır. Gerilimsiz sağlıklı ve sistemli ömür, gevşeme teknikleri meditasyon yahut yoga üzere usuller yararlıdır.
Mastalji (meme hassasiyeti) için tedavi: PMS’li hastalarda mastalji tanısı konur ve fibrokistik hastalık üzere öbür göğüs ağrısı nedenlerinin ortaya çıkarılması için tam bir göğüs muayenesi yapılmalıdır. Mastalji tedavisinde göğüslerin alttan yeterli destekleyen bir sütyenin gece gündüz kullanılması, kafein alımının kısıtlanması sigara içilmemesi birçok hasta için kâfi olur. Besinlerde yağın azaltılması, diüretik ve A, B, E vitamini kullanımı da birtakım hastalarda olumlu sonuçlar verir. Gerekli durumlarda danazol ve bromokriptin üzere ilaçlar da kullanılabilir.
Ruhsal belirtileri için tedavi: Ruhsal belirtiler kolay duygusal dalgalanmaları biçiminde olabileceği üzere ağır depresyon halinde de ortaya çıkabilir. Tedavide antidepressan ilaçlar ve gerekli durumlarda psikiyatrik kıymetlendirme sonucuna nazaran daha farklı ilaçlar kullanılabilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
